Lục trần

Cái kiếp con người sanh ra chịu trăm cay ngàn đắng để trả cho rồi nghiệp chướng, bởi người tạo nghiệp nên phải luân hồi đời đời, không biết đâu là giới hạn.

Mà nguyên nhân những cái khổ ở đời, chính là thân ta gây nên cả. Thân ta lại có "lục căn”, sáu căn là: mắt, tai, mũi, lưỡi, xác thịt và y, tức là lòng.

Lục trần là: sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp. Sắc là cái có thể thấy được, Thinh là cái có thể nghe được, Hương là cái có thể ngửi được, Vị là cái có thể nếm được, Xúc là cái mà thân thể biết được như nóng, lạnh, cứng, mềm, v.v... Pháp là cái pháp trần như những cái có thể tưởng tượng được. Sáu trần ấy làm cho ta gây ra thất tình là: Hỉ, Nộ, Ai, Lạc, Ái, Ố, Dục, nghĩa là bảy tình: Mừng, Giận, Buồn, Vui, Thương, Ghét, Muốn, rồi nó khuấy rối tâm ta, không lúc nào buông tha ra.

Người tu hành muốn tìm con đường giải thoát hầu đến cái thế giới "bất diệt,” thì phải trừ lục căn và hành lục độ.

Trừ lục căn tất nhiên không nhiễm lục trần. Ý nói ngăn cấm sáu căn đừng cho thâu thập sáu trần, để tâm được trong sạch. Ví như cái nhà (là xác thân) có sáu cửa (là lục căn), đóng chắc sáu cửa ấy (tức là trừ lục căn), thì làm sao bụi bặm (là lục trần) bay vào, mà làm lấm dơ đồ vật trong nhà đặng; đồ vật ấy tức là "tâm” của ta vậy.

Có câu: "Mục tiền vô sắc, túng giao liễu lục đào hồng, nhĩ bạn vô văn nhất niệm oanh đề yến ngữ.” Nghĩa là: Bao nhiêu màu sắc rực rỡ trước mắt, mà lòng ta không ham chuộng, thì màu sắc ấy không khi nào khoe tốt với ta đặng, khoe quí báu với ta đặng; giọng phù trầm lời tao nhã bên tai mà lòng ta không ái mộ, dẫu cho khẩu tài cách mấy đi nữa cũng không động tâm ta. Đặng như vậy mới gọi là trừ Lục Căn. Tâm ta không bị trần bợn vùi lấp, tự nhiên sáng như gương không bụi, tất nhiên không lờ; người đặng trí huệ, bởi tâm trong sạch.

Ông Xuyên Thuyền Sư có lời tụng rằng: "Như minh cảnh đương đài vạn thượng cư.” Nghĩa là: Đài gương tỏ rạng, hình dạng gì cũng rọi vào cả. Lại có câu: "Thuỷ cảnh trần phong bất đáo, thời ứng hiện vô hà chiếu thiên địa.” Nghĩa là: Nước không có gió tất nhiên không sóng, gương không bụi tất nhiên không lờ, lòng người không phát sanh tam ác "Tham, Sân, Si”, không phân biệt tứ tướng "Nhơn tướng, Ngã tướng, Chúng sanh tướng, Thọ giả tướng.” Không mê mết lục trần "Sắc, Thinh, Hương, Vị, Xúc, Pháp” thì tâm mình trong sạch, tất nhiên lục thông phát hiện, bao nhiêu chuyện quá khứ, vị lai cùng hiện tại, đều rõ đặng, thấy đặng. Ấy là chứng đặng quả A-la-hán.

Lục trần, cũng gọi là lục tặc, lục kiếm, lục thỉ, lục ác tặc, danh gọi tuy nhiều, chớ không ngoài cái phạm vi của sáu trần. Lục tặc là sáu tên ăn cướp chơn tánh người, nên gọi là tặc. Nếu rờ tới thì chết, cũng như mua gươm bén về đâm mình, bằm thây mình, gọi là lục kiếm. Như mũi nhọn bắn yết hầu mình, xuyên tâm mình, nên gọi là lục thỉ.

Sắc: là sắc thân, hình sắc, nói tóm lại những cái hình dạng coi xinh đẹp, quí báu đều gọi là sắc. Mắt thấy cái giả sắc ấy cho rằng tốt đẹp, sanh lòng tham muốn, làm cho tâm ta rối loạn, nên kêu là trần (bụi trần).

Thinh: là tiếng, như giọng nói, lời ca hát, tiếng đờn, tiếng quyển, tiêu tao thanh nhã, làm cho tai nghe tới, tinh thần phải mê mệt, làm cho tâm ta rối loạn. Ta cứ ưa nghe nó hoài, thì cái chơn thân mờ ám, ngày kia ắt sa vào lục đạo.

Hương: là các mùi thơm tho như dầu thơm, phấn thơm, vân vân... Mũi hít vào bắt tinh thần ưa mến, cũng như bướm kia đói hoa khát nhuỵ, mà phải đổ đường tìm hoa, xúi ta mua sắm cho thoả lòng dục vọng, làm vậy nên tinh thần u ám.

Vị: là mùi ngon trong vật ăn uống. Cách cư xử của người đạo đức, ăn no bụng thì đủ, chẳng cần cao lương mỹ vị. Phật nói: "Thực thiểu vô cầu”, nghĩa là ăn ít không tham. Nếu ăn ngon miệng tốn kém nhiều, phải sanh lòng tham ác.

Xúc: là đụng chạm vào xác thân và tinh thần. Xúc vào xác thân như: nóng, lạnh, cứng, mềm. Xúc vào tinh thần như hơi thơm, thúi, vân vân... Vậy thời ăn mặc miễn phương tiện thời đủ, cách giản tiện đó là cao thượng hơn cách xa hoa mỹ lệ.

Pháp: là cái pháp trần, như những cái có thể tưởng tượng được, như tưởng đến việc công danh, phú quí, và các điều lợi mình, hại người cùng những việc trái với đạo lý, đều hại cho tinh thần cả. Có bài thi rằng:

Sắc tướng đừng xem giữ tánh không,

Thinh âm nghe đến khiến xao lòng.

Hương nồng ngào ngạt xin đừng mến,

Vị thấm ngọt ngon dặn chớ trông.

Xúc cảm cao sang sanh dục vọng,

Pháp cầu danh lợi chớ nên mong.

Sáu điều hư thiệt bày rành rẽ,

Giữ đặng ngày sau thoát cõi hồng.